Idjtihād

Vijfde Belemmering

 

Drie gezichtspunten maken de hedendaagse ijtihad werelds van aard en halen haar weg uit haar hemelse oorsprong. De sharī‘a daarentegen is van hemelse oorsprong, en omdat de daarop gebaseerde ijtihad haar verborgen oordelen onthult, wordt ook deze als hemels van aard beschouwd.

 

Het eerste gezichtspunt

 

De wijsheid achter een oordeel is iets anders dan de daadwerkelijke oorzaak ervan. De wijsheid of het nut van een oordeel kan weliswaar een reden zijn om voor dat oordeel te kiezen, maar vormt op zichzelf geen grond voor het bestaan ervan. De werkelijke oorzaak daarentegen is wél bepalend voor het tot stand komen van het oordeel.

 

Zo kan het gebed bijvoorbeeld tijdens een reis worden ingekort tot slechts twee rakaat, twee gebedseenheden. De daadwerkelijke oorzaak voor deze toegestane verkorting binnen de sharī‘a is de reis zelf. De wijsheid ervan echter is de moeilijkheid die door het reizen ontstaat.

 

Wanneer er dus sprake is van een reis, wordt het gebed ingekort – zelfs als er geen sprake is van enige vermoeienis – omdat de daadwerkelijke oorzaak aanwezig is. Wanneer er daarentegen géén reis is, maar wel sprake is van aanzienlijke vermoeienis, dan kan het gebed niet worden verkort, omdat de oorzaak die de verkorting rechtvaardigt, ontbreekt.

 

De benaderingswijze van deze tijd daarentegen stelt de wijsheid of het nut van een oordeel in de plaats van de daadwerkelijke oorzaak, en bepaalt op basis daarvan haar oordelen. Een dergelijke ijtihad is daarom werelds van aard en mist een hemelse grondslag.

 

Het tweede gezichtspunt

 

De blik van onze tijd is vóór alles gericht op werelds geluk en stemt zijn oordelen daarop af. De blik van de sharia daarentegen is allereerst gericht op het eeuwige geluk in het hiernamaals; slechts in tweede instantie – en enkel voor zover het een middel vormt tot de gelukzaligheid van het hiernamaals – schenkt zij aandacht aan het wereldse leven. De blik van deze tijd is dus vreemd aan de geest van de sharia en kan daarom geen ijtihad verrichten in naam van de sharia.